Σκοπός του blog είναι οι αλήθειες για αυτά που συζητάμε τόσο καιρό μεταξύ μας και μας προβληματίζουν.
Επίσης όσοι επιθυμείτε να δημοσιευθεί κάποιο δικό σας κείμενο,μαρτυρία ή ντοκουμέντο μπορείτε να το στείλετε στην παρακάτω διεύθυνση.
Όσοι επιθυμείτε να επικοινωνήσετε μπορείτε να στέλνετε τα email σας και τις παρατηρήσεις σας στο amoirakagem@gmail.com

Δείτε ΕΔΩ το blog της Ένωσης συνεργατών των εταιριών "ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΑΒΕΕ" και "COSMOTE Κινητές Τηλεπικοινωνίες Α.Ε."

Τετάρτη 26 Αυγούστου 2009

Η βαθύτερη αιτία της διαφθοράς


Παρατηρώντας την ιστορία των κοινωνιών περασμένων αιώνων, μπορεί να διαπιστώσει κανείς την ύπαρξη μιας πολιτισμικής σταθεράς, μιας κατάστασης που μπορεί να ποικίλει στο περιεχόμενο αλλά παίζει τον ίδιο ρόλο πάντα: αναφέρομαι στην ύπαρξη ενός ηθικού υποβάθρου που επέτρεπε ή υποδείκνυε (αναλόγως πως το βλέπει κανείς) σε κάθε ένα μέλος της κοινωνίας να βρεί έναν στόχο-σκοπό ζωής τoν οποίο, αν τον υπηρετούσε συνειδητά και με συνέπεια θα κατάφερνε να κερδίσει μια αίσθηση αναγνώρισης από τους συνανθρώπους του, ικανοποιώντας την ανάγκη να γίνει αποδεκτός από το ευρύτερο συνολό του, και να τιμηθεί από αυτό.

Το όνομα αυτού του υποβάθρου είχε αλλάξει πολλές

φορές όνομα και ουσία. Πχ στη πατρίδα μας, στα ομηρικά έπη ήταν το ηρωικό ιδεώδες, στην κλασσική Αθήνα ο καλλός καγαθός πολίτης, στη Σπάρτη το να είσαι ο ανένδοτος πολεμιστής, στα χρόνια του Βυζαντίου η χριστιανική πίστη. Στα νεώτερα χρόνια η πιο σχετική έννοια που μπορεί να εντοπιστεί στα πλαίσια της λαϊκής ελληνικής κουλτούρας είναι το φιλότιμο, η λεβεντιά, η παλικαριά (που προήλθαν από το ζύμωμα της ανατολικού χριστιανικού βιώματος με την νεοελληνική εθνική συνείδηση του ρωμιού)

Όλες οι παραπάνω έννοιες έχουν ένα κοινό σημείο. Η υπόστασή τους είναι ηθική, όχι υλική. Με άλλα λόγια, ο ομηρικός ήρωας, ο αθηναίος και ο σπαρτιάτης, ο ρωμιός του Βυζαντίου ή της τουρκοκρατίας και της απελευθερωμένης Ελλάδας, έχει σαν κίνητρο των ενεργειών του μια ηθική αναγνώριση, η οποία αν οι θεσμοί λειτουργούν σωστά πραγματοποιείται. Αν πάλι όχι, όχι απλώς δεν λαμβάνει χώρα η αναγνώριση, αλλά, ο υπερασπιστής αυτού του εκάστοτε ηθικού υποβάθρου γίνεται και αντικείμενο δίωξης. Αλλά και σε αυτή τη περίπτωση, ο δίκαιος αγώνας δεν χανόταν, αλλά γινόταν μύθος στα μάτια των λοιπόν μελών της κοινωνίας. Έτσι είτε με τον ένα, είτε με τον άλλο τρόπο, ο αγώνας για τις αξίες στις οποίες είχε στηθεί η εκάστοτε κοινωνία (ομηρικό ιδεώδες, κλασσικός πολιτισμός, δωρική πειθαρχία, χριστιανισμός) δικαιωνόταν στα μάτια των λοιπών κοινωνών.

Στην εποχή μας όμως τι συμβαίνει;

Αν αναζητήσει κανείς το ηθικό υπόβαθρο της εποχής μας σίγουρα θα έλθει σε αμηχανία. Αν κάποιος δραστηριοποιείται σε κάποιο τομέα και δεν έχει άμεσο και κύριο κίνητρο το κέρδος ή (αν έχει ήδη μεγάλη οικονομική επιφάνεια) τη δόξα, η συμπεριφορά του θα θεωθηθεί αποκλίνουσα. Ενδεχομένως και ο ίδιος να θεωρηθεί ηλίθιος. Αντίστοιχα, αν κάποιος θεωρήσει ως σκοπό της ύπαρξής του το υλικό κέρδος και την δόξα και τελικά καταφέρει να τα αποκτήσει, θα θεοποιηθεί, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που κάποιος θα εθεοποιείτο στα χρόνια του Βυζαντίου αν με συνέπεια αφιέρωνε την ύπαρξή του στο ηθικό υπόβαθρο στο οποίο είχε κτιστεί η τότε κοινωνία δηλαδή τον χριστιανισμό.

Το συμπέρασμα στο οποίο μας οδηγούν τα παραπάνω είναι ότι σε αντίθεση με τους περασμένες αιώνες, το υπόβαθρο στο οποίο στηρίζεται η κοινωνία μας είναι υλικό και ματαιόδοξο: η απόκτηση κέρδους (και των συνακόλουθων απολαύσεων που μπορούν αποκτηθούν με αυτό) και μάταιης δόξας (της έντεχνης πρόκλησης θαυμασμού σε τρίτους με αποκλειστικό σκοπό να τραφεί ο ήδη υπερτροφικός εγωισμός).

Φυσικά σε αυτό το σημείο κάποιος ίσως να υποστηρίξει ότι και στους περασμένους αιώνες υπήρχαν φιλαργυροι και ματαιόδοξοι. Και θα συμφωνήσω. Το πρόβλημα όμως είναι ότι σήμερα αυτοί οι άνθρωποι είναι κατά μια έννοια οι λαικοί ήρωες και τα πρότυπα που προβάλλει ο πολιτισμός μας. Με άλλα λόγια, η κοινωνική επιβράβευση πλέον πηγαίνει σε άτομα που απόκτησαν οικονομική εξουσία ή ικανοποίησαν την ματαιοδοξία τους. Μια ματιά στα περιοδικά life-style αρκεί για να γίνει αντιληπτό.

Ματαιοδοξία και φιλαργυρία

Αυτά είναι τα κίνητρα που μας ωθούν να βρούμε δουλειά, που μας οδηγούν να κάνουμε σωστά ή όχι τη δουλειά μας, που μας καθορίζουν πως θα διασκεδάσουμε, που θα προσδιορίσουν σε μεγάλο βαθμό τις διαπροσωπικές μας σχέσεις, που θα ορίσουν ποιο κόμμα θα ψηφίσουμε ή ποιο υποψήφιο κλπ. Αυτή όμως η υποκατάσταση του ηθικού υποβάθρου της κοινωνίας από την απληστία και την ματαιοδοξία, από την φιλοσοφία “να παιρνάμε όσο το δυνατόν καλύτερα” συνιστούν μορφές παρακμής και εστίες διαφθοράς.

Η διαφθορά ξεκινά από τον ίδιο το λαό. Από εμάς.

Αφ’ ης στιγμής σκοπός της ύπαρξης του κάθε μέλους της κοινωνίας είναι να κερδίσει πολλά, για να καταναλώσει πολλά, προκειμένου να εντυπωσιάσει πολλούς, ξεκινά ο φαύλος κύκλος της αυτοκαταστροφής.

Αυτή η σήψη επηρεάζει πάνω από όλα την πολιτική, όπου ως πολιτική εννοώ το σύνολο των φαινομενων λαμβάνουν χώρα όταν μπροστά σε περισσότερες επιλογές μόνο μια μπορεί να υλοποιηθεί.

Όταν ένας πολιτικός θελήσει να μπει στο πολιτικό παιχνίδι προκειμένου να υλοποιήσει τους στόχους του και να επηρεάσει τη λήψη αποφάσεων θα έρθει αντιμέτωπος όχι μόνο με την εξ άνωθεν διαφθορά (τους ιεραρχικά ανώτερούς του στο κόμμα) αλλά την κάτωθεν (αυτή των ψηφοφόρων του).

Πώς να σχολιάσει κανείς το γεγονός ότι την ίδια την αρχή της νομιμότητας που ζητούσαν επί αιώνες οι λαοί, προκειμένου να εξασφαλιστεί η προστασία των ατομικών δικαιωμάτων και της ισότητας των πολιτών, την ίδια αρχή εμείς οι νεοέλληνες ζητάμε να παραβιάσουμε για να ωφεληθούν τα δικά μας παιδιά, για κερδίσουμε κάτι σε βάρος των συμπολιτών και της νομιμότητας. Και ας μη ισχυριστεί κανείς μας ότι δεν έχει μετέλθει την μέθοδο της παραβίασης της αρχής της νομιμότητας για να ικανοποιηθούν τα συμφέροντά του, αφού δεν υπάρχει έλληνας πολίτης που δεν έχει κάπου ένα «ισχυρό γνωστό» για να κάνει «την δουλειά του».

Φυσικά και οι ίδιοι οι πολιτικοί, ακόμα και αυτοί με ένα κάποιο αναγνωρισμένο ήθος έχουν την ευθύνη τους: Δεν ξεκαθαρίζουν ποτέ στο περιβάλλον τους ότι δεν θα κάνουν τίποτα παραπάνω από όσα επιτρέπει ο νόμος. Δεν ξεκαθαρίζουν τη θέση τους υπέρ της νομιμότητας. Αφήνουν να αιωρείται πάντα μια ελκυστική προσδοκία ευνοικής μεταχείρισης των “ημετέρων”. Έτσι με την προσδοκία της δημιουργίας ενός «ισχυρού γνωστού» που θα μας λύσει τα προβλήματα, τα μεγάλα πολιτικά γραφεία πλημμυρίζουν τις παραμονές των εκλογών από αφελείς επίδοξους παραβάτες της αρχής της νομιμότητας, της οποίας όμως δεν θα ξεχάσουν να κάνουν επίκληση όταν οι ίδιοι βρεθούν στο πλευρό των «ριγμένων».

Όμως η απουσία του ηθικού υποβάθρου της κοινωνίας και αντικατάστασή του με άλλα υλιστικά και μάταια κίνητρα έχει και μια ακόμη τραγική συνέπεια.

Σε άλλες ιστορικές περιόδους, στη στην κλασσική Αθήνα ή σε ένα κράτος του υπαρκτού σοσιαλισμού, για να εμπιστευθεί το κράτος σε ένα πολίτη την αρμοδιότητα να ασκήσει εξουσία (νομοθετική εκτελεστική ή δικαστική) χρειάζονταν πέραν των τυπικών προσόντων και η αποδεδειγμένη πίστη στις αρχές στις οποίες έχει κτιστεί το καθεστώς. Αυτό ίσχυε και στην Ελλάδα όταν η Δεξιά έλεγχε το κράτος, όπου δεν ήταν εύκολος ο διορισμός αν δεν υπήρχε το πιστοποιητικό πολιτικών φρονημάτων. Η αιτιολόγηση ήταν η κοινή: εγώ το κράτος, δίνω εξουσία σε κάποιον που είναι ομοϊδεάτης μου, γιατί τον εμπιστεύομαι. Για αυτό το λόγο άλλωστε στα κλασσικά χρόνια το να είσαι φιλοπέρσης στην Ελλάδα, ή φιλοαθηναίος στη Σπάρτη ή φιλοσπαρτιάτης στην Αθήνα αντίστοιχα, ήταν λόγος καθαιρέσεως από τα πολιτικά αξιώματα αλλά και δικαιώματα. Αυτή η ηθική σύμβαση εμπιστοσύνης μεταξύ του κράτους και αυτού που θα ασκήσει την κρατική εξουσία (νομοθετική εκτελεστική ή δικαστική), ότι δηλαδή και οι δυο συμμερίζονται την επίτευξη κοινών στόχων (την δόξα του γένους, στα ομηρικά έπη, την αυτονομία της πόλης και της διαφύλαξης του πολιτεύματός της, στα κλασσικά, της σωτηρίας της ψυχής, στα βυζαντινά χρόνια, την απελευθέρωση της πατρίδας κατά τη τουρκοκρατία) ήταν ή πραγματική αιτία ανάθεσης εξουσίας. Βάσει αυτής της συμφωνίας το μεν κράτος απολάμβανε πλέον τη σιγουριά ότι ο διορισμένος ή εκλεγμένος υπάλληλος ή άρχοντας θα ασκούσε τα καθήκοντά σύμφωνα με το εκάστοτε ηθικό υπόβαθρο της κοινωνίας, ενώ από την άλλη ο υπάλληλος ή ο άρχοντας θα μπορούσε να περιμένει μικρότερη ή μεγαλύτερη αναγνώριση αναλόγως του βαθμού επιμέλειας και της ευσυνειδησίας που θα επεδείκνυε κατά την υλοποίηση των σκοπών αυτού του ηθικού υπόβαθρου.

Στην εποχή μας όμως αυτή η ηθική σύμβαση εμπιστοσύνης έχει εγκαταληφθεί.

Οι όρκοι όσων λαμβάνουν δημόσια αξιώματα, δεν συνιστούν έκφραση κάποιου συγκεκριμένου ηθικού υπόβαθρου. Αποτελούν απλώς ευχολόγια για την καλή χρήση των εξουσιών που απονέμονται, χωρίς να υποδηλώνουν έναν σαφή προσανατολισμό ως προς του στόχους.

Η φύση όμως δεν αγαπάει τα κενά. Και στο κενό που αφήνει η απουσία ηθικού υποβαθρου, παρεισφρύει εύκολα η διαφθορά, αφού ούτε το κράτος μπορεί να ελέγξει ηθικά αν κάποιος κάνει για δικαστής αξιωματικός κληρικός δικηγόρος κλπ αρκούμενο στην πλήρωση τυπικών και μόνο προϋποθέσεων, ο δε ασκών εξουσία (νομοθετική, διοικητική ή εκτελεστική) δεν έχει να αναμένει κάποια ιδιαίτερη αναγνώριση αν δείξει ευσυνειδησία και επιμέλεια περισότερη από την τυπική στην εκπλήρωση των καθηκόντων του, γινόμενος συχνά ευάλωτος έτσι στις εκκλήσεις να παρανομήσει προκειμένου να αποκομίσει όφελος σε βάρος του ίδιου του κράτους ή κάποιου συμπολίτη του.

Και φτάνω στην πρόταση

Συνειδητοποιώντας πλέον ότι η διαφθορά δεν είναι παρά η υποκατάσταση των ηθικών κινήτρων άσκησης εξουσίας με υλικά ή ματαιόδοξα, καταλήγω στο ότι η διαφθορά είναι το σύμπτωμα μιας πολιτισμικής νόσου. Δεν νοσεί απλώς το σύστημα, αλλά ο ίδιος ο πολιτισμός μας, όταν αδυνατούμε να καταδικάσουμε ως κοινωνία την διαφθορά και σιγά σιγά την κάνουμε βίωμα.

Συνέπεια των παραπάνω είναι ότι η οποιαδήποτε βελτίωση δεν μπορεί να δοθεί παρά σε αυτό το επίπεδο, το πολιτισμικό. Τα πολιτικά μέτρα είναι ανίσχυρα μπροστά στις παγιωμένες πολιτισμικές αντιλήψεις. Μόνο η αλλαγή κάποιων πολιτισμικών και ηθικών δεδομένων μπορεί να ανατρέψει την διαφθορά σαν αποδεκτή από την κοινωνία στάση ζωής.

Και πως γίνεται αυτή η αλλαγή; Το πρώτο βήμα είναι να προσδιοριστεί ή να ανακαλυφθεί ένα ηθικό υπόβαθρο που θα συσπειρώσει γύρω του ανθρώπους με προθέσεις ανιδιοτελείς, ανθρώπους χωρίς άλλους σκοπούς πέραν αυτών που υπαγορεύει το ηθικό υπόβαθρο.

http://dikaiopolis.gr/