Σκοπός του blog είναι οι αλήθειες για αυτά που συζητάμε τόσο καιρό μεταξύ μας και μας προβληματίζουν.
Επίσης όσοι επιθυμείτε να δημοσιευθεί κάποιο δικό σας κείμενο,μαρτυρία ή ντοκουμέντο μπορείτε να το στείλετε στην παρακάτω διεύθυνση.
Όσοι επιθυμείτε να επικοινωνήσετε μπορείτε να στέλνετε τα email σας και τις παρατηρήσεις σας στο amoirakagem@gmail.com

Δείτε ΕΔΩ το blog της Ένωσης συνεργατών των εταιριών "ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΑΒΕΕ" και "COSMOTE Κινητές Τηλεπικοινωνίες Α.Ε."

Τρίτη 25 Αυγούστου 2009

Οι λαθροχειρίες των ισολογισµών και οι αδυναµίες των ελεγκτών



Ζοπουνίδης Κωνσταντίνος, Σπαθής Χαράλαµπος, Μιχάλης ∆ούµπος

Τµήµα Μηχανικών Παραγωγής και ∆ιοίκησης Πολυτεχνείου Κρήτης

Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης
Το τελευταίο διάστηµα παρατηρούνται όλο και συχνότερα περιπτώσεις λογιστικής απάτης µέσω
παραποίησης των οικονοµικών καταστάσεων επιχειρήσεων, οργανισµών, κλπ., κυρίως στις ΗΠΑ
(υποθέσεις Enron, Xerox, Worldcom, Merc κ.ά.) αλλά και στην Ευρώπη. Το θέµα είναι σοβαρό διότι
εµπλέκονται όχι µόνο τα στελέχη της εταιρείας που παραποιεί τα οικονοµικά στοιχεία της, αλλά και
εταιρείες ορκωτών λογιστών, καθώς και χρηµατοπιστωτικοί οίκοι.
Η παραποίηση των

οικονοµικών καταστάσεων αναφέρεται στον σκόπιµο «χειρισµό» των
στοιχείων τους, όπως υπερτίµηση στοιχείων ενεργητικού, πωλήσεων και κερδών, ή υποτίµηση των
υποχρεώσεων, εξόδων ή ζηµιών, µε σκοπό να δηµιουργηθεί η επιθυµητή εικόνα για την κατάσταση
της επιχείρησης. Οι χειρισµοί αυτοί έχουν ως αποτέλεσµα τη σηµαντική αλλοίωση της ορθής εικόνας
των οικονοµικών καταστάσεων. Στις Η.Π.Α., ο αντίστοιχος όρος αναφέρεται στην απάτη (fraud) που
διενεργείται µέσω της σκόπιµης αλλοίωσης των οικονοµικών καταστάσεων. Ως µέσα για την
πραγµατοποίηση των παραποιήσεων χρησιµοποιούνται διάφοροι µέθοδοι που περιλαµβάνονται στον
όρο «δηµιουργική λογιστική». Αντίστοιχοι όροι, που εστιάζουν κυρίως στη µεταβολή των
αποτελεσµάτων χρήσης, είναι η «εξοµάλυνσή τους» µέσω εσφαλµένων λογιστικών καταχωρήσεων, η
«ωραιοποίησή τους» και η «διαχείρισή τους». Σύµφωνα µε το αναµορφωµένο ∆ιεθνές Ελεγκτικό
Πρότυπο Νο 240, που αναφέρεται στις παραποιήσεις και στα λάθη των οικονοµικών καταστάσεων, ο
όρος «παραποίηση» αναφέρεται σε εκούσια, εσκεµµένη ενέργεια από ένα, ή περισσότερα άτοµα της
διοίκησης, των εργαζοµένων ή τρίτου µέρους, που έχουν ως αποτέλεσµα την ψευδή παρουσίαση των
οικονοµικών καταστάσεων.
Από τη στιγµή που οι διευθύνοντες των εισηγµένων κυρίως επιχειρήσεων λειτουργούν ως
«όργανα παραγωγής λογιστικών αριθµών», είτε µε τη θέλησή τους είτε χωρίς αυτήν, η έκδοση και
δηµοσίευση παραποιηµένων οικονοµικών καταστάσεων είναι γεγονός. Φυσικά το αναµενόµενο
(κυρίως βραχυχρόνιο) όφελος για τις επιχειρήσεις αυτές είναι υψηλότερο από το αντίστοιχο κόστος,
συµπεριλαµβανοµένου και του κινδύνου. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων αυτών, η διοίκηση της
επιχείρησης και πιο συγκεκριµένα ο οικονοµικός, αλλά και ο γενικός διευθυντής συνδέονται άµεσα µε
τις παραποιήσεις των οικονοµικών τους καταστάσεων. Οι επιτροπές ελέγχου των εν λόγω
επιχειρήσεων στην πραγµατικότητα δεν λειτουργούν. Στα διοικητικά συµβούλια αυτών των
επιχειρήσεων συµµετέχουν µε υψηλό ποσοστό εξωτερικά στελέχη, τα οποία στην ουσία δεν
συµµετέχουν στη διοίκηση. Οι επιχειρήσεις αυτές στην πλειονότητά τους διοικούνται από στελέχη µε
στενές οικογενειακές σχέσεις όπου τις αποφάσεις λαµβάνουν συγγενικά πρόσωπα.
Στην Ελλάδα, έχουν εµφανιστεί περιπτώσεις παραπλάνησης του επενδυτικού κοινού µέσω
δηµοσίευσης ανακριβών στοιχείων από εταιρείες εισηγµένες στο Χ.Α.Α. Αποκαλύψεις περιπτώσεων
παραποίησης οικονοµικών στοιχείων θα εµφανιστούν µελλοντικά. Παρ’ όλα, αυτά ήδη έχει αρχίσει
εκτεταµένη συζήτηση για το θέµα της παραποίησης των οικονοµικών καταστάσεων και τις σχέσεις
του φαινοµένου αυτού µε τις εξελίξεις στη χρηµατιστηριακή αγορά, τον ρόλο των ελεγκτικών
εταιρειών, καθώς και την αναµενόµενη εφαρµογή των ∆ιεθνών Λογιστικών Προτύπων.
Ανακοινώθηκε, επίσης προσχέδιο νόµου για τη «Σύσταση Επιτροπής Λογιστικής Τυποποίησης
και Ελέγχων» σε µια προσπάθεια ώστε να «διασφαλιστεί ο θεσµικός εκσυγχρονισµός της λειτουργίας
των επιχειρήσεων, να ενισχυθεί η διαφάνεια και να εδραιωθεί κλίµα εµπιστοσύνης µεταξύ των
επενδυτών και των επιχειρηµατιών». Πρέπει να σηµειωθεί ότι στην Ελλάδα οι ως σήµερα γνωστές
παραποιήσεις είχαν στόχο κυρίως τη µείωση των κερδών και της αντίστοιχης φορολογίας, µέσω
διόγκωσης των εξόδων. Με την είσοδο, όµως, πολλών επιχειρήσεων στο Χρηµατιστήριο, η
προσπάθειά τους εστιάζει στην αύξηση των εσόδων και στην ταχεία ανάπτυξή τους, η οποία θα έχει
ως αποτέλεσµα την αύξηση των κερδών.
Το ερώτηµα που τίθεται είναι ποιος ο ρόλος των εξωτερικών ελεγκτών (ορκωτών λογιστών –
ελεγκτών), θέµα το οποίο έχει ήδη αποτελέσει αντικείµενο συζητήσεων και προβληµατισµού. Η
επικρατούσα άποψη ότι οι ελεγκτές αναφέρουν στην έκθεσή τους αντίστοιχες παρατηρήσεις για τις
παραποιήσεις (γνώµη µε επιφύλαξη), αλλά αυτές δεν λαµβάνονται σοβαρά υπόψη, ισχύει ως έναν
βαθµό.
Στην πλειονότητα, όµως, των περιπτώσεων οι εκθέσεις των ελεγκτών για τις επιχειρήσεις που
παραποιούν στοιχεία, είναι χωρίς επιφυλάξεις, ή όταν αυτές αναγράφονται είτε αφορούν επουσιώδεις
λογαριασµούς είτε η διατύπωσή τους είναι µη κατανοητή από το ευρύ επενδυτικό κοινό.
Στην Ελλάδα, για πρώτη φορά, ασχοληθήκαµε µε το θέµα των παραποιήσεων των οικονοµικών
καταστάσεων από τις επιχειρήσεις, από θεωρητικής και πρακτικής πλευράς. Επελέγη ένα τυχαίο
δείγµα 76 εισηγµένων στο Χ.Α.Α. βιοµηχανικών ανωνύµων εταιρειών, που περιλαµβάνει 38 εταιρείες
µε παραποιηµένες και 38 µε µη-παραποιηµένες οικονοµικές καταστάσεις. Ο εντοπισµός των εταιριών
µε παραποιηµένες οικονοµικές καταστάσεις βασίστηκε στην εξέταση για ύπαρξη: (α) Παρατηρήσεων
ελέγχου στην έκθεση των ορκωτών ελεγκτών όπου αλλοιώνουν σηµαντικά τον Ισολογισµό και τα
Αποτελέσµατα Χρήσης, καθώς και την ύπαρξη αντίθετης γνώµης ελέγχου. (β) Σηµαντικών
φορολογικών παραβάσεων µε επιπτώσεις στις οικονοµικές καταστάσεις. (γ) Παρατηρήσεων για
αρνητική καθαρή θέση. (δ) Ένταξη της εταιρείας από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς στις κατηγορίες
«υπό παρακολούθηση» και «υπό επιτήρηση» για θέµατα που συνδέονται µε παραποιήσεις στις
οικονοµικές καταστάσεις του, καθώς και εταιρείες µε δικαστικές εκκρεµότητες που αφορούν
παραποιήσεις στις οικονοµικές καταστάσεις. Όσον αφορά τις εταιρείες του δείγµατος χωρίς
παραποιηµένες οικονοµικές καταστάσεις, ερευνήθηκε η ύπαρξη τυχόν αναφορών παραποιήσεων σε
εκθέσεις ελέγχου, σε ανακοινώσεις της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς και του οικονοµικού τύπου, καθώς
και στις διαθέσιµες ηλεκτρονικές πηγές.
Με βάση τη διεθνή βιβλιογραφία επιλέγησαν, αρχικά, οι µεταβλητές – δείκτες, οι οποίοι βοηθούν
στον εντοπισµό των επιχειρήσεων µε παραποιηµένες οικονοµικές καταστάσεις. Στη συνέχεια µε τη
βοήθεια πολυµεταβλητής στατιστικής ανάλυσης δεδοµένων επιλέγησαν δέκα δείκτες, οι οποίοι δίνουν
χρήσιµη και µη επικαλυπτόµενη πληροφόρηση (βλέπε Πίνακα). Αυτοί αναφέρονται: (α) Στη δανειακή
επιβάρυνση της εταιρείας και αφορούν το σύνολο των υποχρεώσεων προς τα ίδια κεφάλαια και το
σύνολο των υποχρεώσεων προς το σύνολο του ενεργητικού. (β) Στις απαιτήσεις προς τις πωλήσεις και
στα αποθέµατα προς τις πωλήσεις. (γ) Στην αποδοτικότητα µετρούµενη βάσει των δεικτών καθαρά
κέρδη προς σύνολο ενεργητικού, µικτά κέρδη προς σύνολο ενεργητικού, πωλήσεις προς σύνολο
ενεργητικού και καθαρά κέρδη προς πωλήσεις. (δ) Στη ρευστότητα, όπως αυτή αποτυπώνεται στον
δείκτη του κεφαλαίου κίνησης προς το σύνολο του ενεργητικού. (ε) Στο µέγεθος της επιχείρησης
(σύνολο του ενεργητικού).
Η ανάλυση πραγµατοποιήθηκε µε τη χρήση υπερσύγχρονων µεθόδων ποσοτικής ανάλυσης, όπως
η πολυκριτήρια µέθοδος UTADIS (UTilites Additives DIScriminantes, βλ. Zopounidis and Doumpos,
1999, Computational Economics, 14, 3, 197-218), η οποία αναπτύχθηκε εξ ολοκλήρου στο
Εργαστήριο Συστηµάτων Χρηµατοοικονοµικής ∆ιοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης. Σύµφωνα µε τα
αποτελέσµατά της (βλέπε Πίνακα), κρίσιµοι δείκτες, οι οποίοι συµβάλλουν αποφασιστικά στον
έγκαιρο εντοπισµό επιχειρήσεων που αναµένεται να παραποιήσουν τις οικονοµικές καταστάσεις τους
είναι: (α) το σύνολο υποχρεώσεων προς σύνολο ενεργητικού (συντελεστής βαρύτητας 34,97%), (β) τα
αποθέµατα προς τις πωλήσεις (συντελεστής βαρύτητας 32,46%) και (γ) τα καθαρά κέρδη προ φόρων
προς το σύνολο του ενεργητικού (συντελεστής βαρύτητας 9,31%). Στην ανάλυση που
πραγµατοποιήθηκε, οι δείκτες αυτοί διέθεταν υψηλότερα επίπεδα βαρύτητας για τον εντοπισµό
επιχειρήσεων που παραποιούν τις οικονοµικές καταστάσεις (βλ. Spathis, Doumpos and Zopounidis,
2002, The European Accounting Review, 11, 3, 509-535). Οι παραπάνω δείκτες µε τους αντίστοιχους
λογαριασµούς µπορούν να λειτουργήσουν για τους ελεγκτές ως προειδοποιητικά σήµατα “red flags”,
ώστε να εστιάσουν την προσοχή τους σε αυτούς κατά την ελεγκτική διαδικασία. Τα παραπάνω
αποτελέσµατα συµφωνούν µε αντίστοιχα άλλων ερευνών που πραγµατοποιήθηκαν στο εξωτερικό. Εξ
άλλου, τα διεθνή αλλά και τα αµερικανικά ελεγκτικά πρότυπα αναφέρουν τους λογαριασµούς που
συνθέτουν τους παραπάνω δείκτες στους παράγοντες κινδύνου και στις περιπτώσεις που πρέπει να
προσεχθούν ιδιαίτερα από τους ελεγκτές.
Το θέµα των παραποιήσεων είναι τεράστιο και οι προσεγγίσεις πολλές. Στην παρούσα εργασία το
θέµα δεν προσεγγίστηκε από άλλες απόψεις παρά µόνο από την επιχειρηµατική – λογιστική µε την
αξιοποίηση των πληροφοριών που παρέχουν τα οικονοµικά στοιχεία της επιχείρησης, µε τη βοήθεια
προχωρηµένων µεθόδων επιχειρησιακής έρευνας και στατιστικής ανάλυσης. Το θέµα είναι δυνατό να
εξεταστεί και από µακρο-οικονοµικής και κοινωνικής απόψεως όσον αφορά τα αίτια και τις
επιπτώσεις. Σε µελλοντικές προσεγγίσεις για το θέµα των παραποιήσεων είναι δυνατό να
συµπεριληφθούν επιπρόσθετες παράµετροι όπως, ο κλάδος της επιχείρησης, τα διαθέσιµα στοιχεία
από τη χρηµατιστηριακή αγορά (κινήσεις και τιµές µετοχών), η εταιρεία ελεγκτών που
χρησιµοποιείται, το είδος της γνώµης των ελεγκτών, ο αριθµός των ανεξάρτητων µελών του ∆.Σ. της
εταιρείας, η συχνότητα αλλαγών των οικονοµικών στελεχών, η ύπαρξη και βαθµός λειτουργίας
συστηµάτων εσωτερικού ελέγχου, το µέγεθος και η πολυπλοκότητα συναλλαγών µε συνεργαζόµενες
εταιρείες, καθώς και οι λογιστικές µέθοδοι και πρακτικές που χρησιµοποιούνται.
Η χρήση της παραπάνω µεθοδολογίας εντοπισµού παραποιηµένων οικονοµικών καταστάσεων
από τρίτους ενδιαφερόµενους, όπως την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, η νεοσύστατη Επιτροπή
Λογιστικής Τυποποίησης και Ελέγχων (ΕΛΤΕ), οι φορολογικές αρχές, οι τράπεζες, οι αναλυτές κ.ά.,
θα βοηθήσει σε αυτοµατοποίηση και συστηµατοποίηση της διαδικασίας εντοπισµού των επιχειρήσεων
που παραποιούν τις οικονοµικές καταστάσεις και παραπλανούν το κοινό, ώστε να ληφθούν οι
κατάλληλες αποφάσεις και τα µέτρα προς εξάλειψη αλλά και πρόληψη του φαινοµένου

Από http://users.auth.gr/~hspathis/Zopounidis-Spathis-DoumposOT_Site.pdf